Prof. Dr. Talip Küçükcan
Yükseköğretim bütün ülkeler için stratejik bir alan ve önemli bir ekonomik sektör. Üniversiteler nitelikli insan kaynağı yetiştirmek, eğitim-öğretim ve ar-ge faaliyetleri yapmak, bilimsel üretkenlik ve yeni teknolojik keşiflerde bulunmak suretiyle bir ülkenin sosyo-ekonomik gelişmesine ve kalkınmasına katkıda bulunur.
Üniversiteler eğitim-öğretim,
ar-ge ve bilimsel etkinlikleri yanında karar vericilere yol gösteren bilgi ve
verileri oluşturur, siyasi, sosyal, hukuki ve ekonomik konularda kamuoyunu
aydınlatır, yenilikçi bakış açıları kazandırır, bağımsız ve eleştirel düşünme
yeteneğinin gelişmesine de katkıda bulunur.
Üniversitelerin eğitim, bilim,
araştırma ve topluma hizmet boyutlarında yaptıklarının önemi uzun zamandır
tartışılan bir konu olup bu konuda ciddi bir külliyat da oluşmuştur. Üniversitelerin
uluslararasılaşması aynı zamanda bilgiye ulaşım, bilgi ve tecrübe paylaşımı,
araştırmacı ve öğrenci dolaşımı ve kültürlerarası iletişim ve etkileşim
açılarından da önemli görülüyor.
Yükseköğretim kurumlarının
yukarıda belirtilen misyon ve katkılarına ilaveten tartışılması gereken bir
diğer konu da uluslararasılaşma ve küresel yükseköğretim ekonomisidir. Zira yükseköğretimde
uluslararası aşmanın gittikçe büyüyen bir ekonomi oluşturduğu, uluslararası
öğrenci payı yükseldikçe gelirlerinin arttığı biliniyor.
Küresel
yükseköğretim ekonomisi: 370 milyar dolar
Küresel yükseköğretim ekonomisi,
uluslararası öğrenci sayılarındaki artışa paralel olarak her yıl daha da
büyüyor. Öyle ki 2016 yılında 5,1 milyon uluslararası öğrencinin öğrenim
gördükleri ülke ekonomilerine toplam katkısı ya da küresel yükseköğretim
ekonomisi 300 milyar dolarak olarak hesaplanmıştı[1].
Bugün 6.3 milyonu aşan uluslararası öğrenci sayısı göz önüne alındığında aynı
parametreler üzerinden hesaplanacak olursa yükseköğretim ekonomisinin 370
milyar dolarlık bir büyüklüğe sahip olduğu söylenebilir.
Eğitim-öğretim ücreti başta yurt,
gıda, ulaşım, kırtasiye, kıyafet, gezi, eğlence ve yakınların ziyareti gibi
harcama kalemleri de olan yükseköğretim ekonomisi pek çok iş kolunu, istihdam
ve üretimi de kapsadığı için ekonomiye katkısı çok boyutlu bir sektör.
2020’de sayıları 6.3 milyon olan
uluslararası öğrenci sayısı Covid-19 salgını nedeniyle durağanlaşmıştı ancak
2023 itibariyle toplam sayı bunun üzerine çıktı. Gelelim yükseköğretim
ekonomisi pastasından en büyük payı hangi ülkelere.
Küresel uluslararası öğrencilerin
1.1 milyonu ABD üniversitelerinde öğrenim görüyor[2]
ve bu öğrencilerin ABD ekonomisine yıllık katkıları 38 milyar[3]
dolar olarak hesaplanıyor. ABD üniversitelerine en fazla öğrenci Çin,
Hindistan, Güney Kore, Singapur, Malezya ve Hindistan’dan yani Asya Pasifik
bölgesinden geliyor.
İngiltere yükseköğretim
ekonomisinden en fazla payı alan ikinci ülke. Çoğu Asya Pasifik bölgesinden
gelen uluslararası öğrencilerin İngiltere ekonomisine katkısı yılda 40 milyar
sterlini aşmış durumda. Yaklaşık olarak 650 bin uluslararası öğrenciye ev
sahipliği yapan İngiltere’nin bu ekonomiden aldığı pay oldukça büyük. 2014–15
döneminde 437 bin uluslararası öğrencinin İngiltere ekonomisine katkısı 28,5
milyar sterlin olarak hesaplanmış.[4]
2018-2019 eğitim öğretim yılında ise
kaydolan öğrencilerin öğrenim sonuna kadar yaptıkları harcamalar göz önüne
alınarak yapılan hesaplamalarda öğrencilerin ekonomik katkıları 31.3 milyar sterlin, 350 binden fazla uluslararası öğrencinin kayıt
yaptırdığı 2021-2022 yılında ise bu katkı 41.9 milyar sterlin olarak tespit
edilmiş.[5] Bu rakam, okul ücreti başta gıda, barınma vb. diğer ihtiyaçlar için
yapılan harcamaları da içeriyor. Yükseköğretim sektörünün ekonomik getirileri
yanında önemli bir yumuşak güç aracı olduğunu da ifade etmek lazım. Bir ülkede
okuyup mezun olan ve kendi ülkelerine iyi deneyimler ve hatıralar ile dönenler
gönüllü diplomat sayılabilir ve ülkelerinde etkili makamlara geldiğinde de
bunun ikili ilişkilere olumlu yansımaları olacağı düşünülebilir. 2023 yılı
verileri pek çok ülkedeki siyasi liderin başka ülkelerde eğitim aldığını
gösteriyor. Örneğin 65 ülke liderinin (cumhurbaşkanı, başbakan vb) 65’nin ABD,
58’inin İngiltere, 30’nun Fransa ve
10’nun da Rusya üniversitelerinde eğitim aldıklarını görüyoruz ki bu da söz
konusu ülkelerin yumuşak gücünü artıran bir olgudur.[6]
ABD ve İngiltere’yi
Kanada, Avustralya, Almanya, Fransa, Çin ve Japonya üniversiteleri takip ediyor
uluslararası öğrenci kayıtları açısından. Örneğin Avustralya ülkedeki 560 bin
kayıtlı uluslararası üniversite öğrencisinden 35 milyar Avustralya doları,
Kanada 550 bin yabancı öğrenciden 21.6 milyar Kanada doları, Fransa bu ülkedeki
üniversitelere kayıtlı 370 bin öğrenciden 5 milyar Avro gelir, Almanya 458 bin
öğrenciden 6 milyar Avro elde etmiş görünüyor. Üniversiteler ticarethane değil.
Asıl amacı hiçbir zaman para kazanmak ve kar etmek de değil ve de olmamalı.
Ancak verdiği eğitim, kazandırdığı vizyon ve geliştirdiği yetenekler ile insan
hayatını köklü biçimde etkileyen kurumlar olarak teveccühün de yoğun olduğu
merkezler. Üniversitenin sağladığı imkan ve fırsatlardan yararlanmanın da bir
bedeli var. Yükseköğretim ekonomisinin temelini de büyük oranda bu arz-talep oluşturuyor.
Uluslararası öğrenci
dolaşımının ve buna bağlı olarak yükseköğretim ekonomisinin daha da genişleyeceği
ve büyüyeceği öngörülmekte. Örneğin bir araştırmaya göre 2030 yılında
uluslararası öğrenci sayısının 8 milyona, bunun ekonomik getiri hacminin ise
433 milyar dolara ulaşacağı öngörülüyor.[7]
Bütün bu veriler
ışığında Türkiye’nin yükseköğretimde uluslararasılaşmanın neresinde olduğu,
nasıl bir strateji takip ettiği, küresel yükseköğretim ekonomisinden ne kadar
pay aldığı gibi sorular üzerinden düşünmek gerekiyor. Uluslararası öğrenci
kaynağı ağırlıklı olarak Asya Pasifik bölgesi olduğundan bu bölgeye yönelik
hangi politikaların geliştirildiği ve ne tür projelerin uygulandığı da üzerinde
durulması gereken konular arasında. Elbette bu da bir başka yazının konusu.
[1] Rachul Choudoha, Beyond $300 Billion: The Global Impact of
International Students, A Report published by StudyPortals, 2019.
[2] https://opendoorsdata.org/data/international-students/
[3]
https://www.state.gov/united-states-announced-as-leading-destination-for-international-students-annual-impact-to-u-s-economy-is-38-billion-and-335000-jobs/
[4] The Economic Impact of Economic Students, 2017, https://www.universitiesuk.ac.uk/sites/default/files/field/downloads/2021-07/briefing-economic-impact-international-students.pdf
[5] The
costs and benefits of international higher education students to the UK,
2023, https://www.hepi.ac.uk/wp-content/uploads/2023/05/Full-Report-Benefits-and-costs-of-international-students.pdf
[6] Over one-quarter of the world’s countries are headed by someone educated in the UK and another quarter are headed by someone educated in the US
[7] Forecast projects major growth in international enrolments through 2030, https://monitor.icef.com/2022/02/forecast-projects-major-growth-in-international-enrolments-through-2030
