Mısır, Suriye, Bölgesel Düzen ve Türk Dış Politikası

Mısır’da, 1952 Devrimi diye de bilinen Hür Subayların darbesi ile Kral devrildi ve 1953 yılında Cumhuriyete ilan edildi. Bu aynı zamanda yönetimin askerlere geçişi anlamına geliyordu. 25 Ocak 2011 devrimine kadar yani tam 62 yıl ülkeyi asker kökenli Cumhurbaşkanları yönetti. Nasır, Sedat ve Mübarek orduda yetişmiş subaylar olarak sırasıyla iş başına geldi. Bu dönemde 1967 savaşı ve 1979 Camp David anlaşması gibi kritik süreçler yaşandı, muhalefet partilerinin serbest ve adil seçimlerle cumhurbaşkanı adayı göstermesi ve seçimlere girmesi engellendi. Ordu sadece siyaset kurumu üzerinde değil ekonomik hayatta da kendisine etkin bir yer edindi. Mısır’da derin ve etkin birstatüko kuruldu; imtiyazlı sınıflar oluşturuldu; ekonomik kalkınma ve istikrar sağlanamadı; otoriter bir yönetimden temsili ve demokratik bir siyasal hayata geçilmesi için çabalar sarf edilmedi. 25 Ocak Devrimi bu statükoyu sarsan ve 1979 Mısır-İsrail anlaşması ile kurulan Camp David düzeni için tehdit olarak algılanan bir sürecin başlangıcı oldu. 1952’den bu yana yapılan ilk serbest seçimlerde Mursi’nin Cumhurbaşkanı seçilmesi, yeni siyasal aktörlerin yönetime girmesi egemen ve seçkin sınıflar ile bunların iktidarda kalmasını kolaylaştıran dış güçleri rahatsız etti. Mursi’nin görevden uzaklaştırılmasının kökeninde vesayet rejiminin ve bölgesel düzenin devamı isteği vardır. Mısır’daMübareksiz bir Mübarekizm kurulmasını amaçlayan bir darbe yapılmıştır.

 

Müslüman Kardeşler'in siyaseti

Müslüman Kardeşler meşru seçimlerle adaylarını Cumhurbaşkanlığına taşımış, bütün dünyanın sonuçlarını kabul ettiği saydam ve hilesiz bir seçimle iktidar yolunda ilerlemiştir. Üç asker kökenli Cumhurbaşkanından sonra ilk kez sivil bir politikacı bu makama gelmiştir. Bu hem Müslüman Kardeşler ve Mısır hem de İslam coğrafyası için önemli bir kazanç olmuştur. Müslüman Kardeşlerbu kazanımlarından kolayca vazgeçmek ve darbeye boyun eğmek yerine ellerindeki tek gücü, sivil direniş gücünü kullanmayı tercih etmişlerdir. Herhangi bir şekilde şiddete başvurmamış, demokratik haklarını kullanarak seçimle işbaşına gelen Mursi’nin göreve iadesini amaçlamışlardır. Darbe rejimi yasaklar getirmiş, saldırılar düzenlemiş, insanlık suçu işlemiş ve nihayetMüslüman Kardeşler hareketini fesh etme kararı almıştır. Gösteriler sırasında darbe yönetiminin acımasız olduğu ve katliamlarını devam ettirdiği göze alınırsa benzer eylemlerini sürdüreceği tahmin edilebilir. Bu nedenle protestolar Mısır’daki sancıları dünya gündemine taşıyabilir ancak gelinen noktada darbeyi geri döndürmesi zor görünmektedir.

 

Birleşmiş Milletler (BM), Arap Birliği ve İslam İşbirliği Teşkilatı (İİT) müdahalelere nasıl bakıyor?

 Uluslararası ve bölgesel örgütler bu örgüt üyelerinin çıkarları doğrultusunda hareket eder. Çoğu kez de krizlerin çözümünde başarısız olurlar zira her ülkenin gündemi, amacı ve çıkarı farklıdır. BM en geniş üyeli örgüt olarak demokrasinin bir darbe cinayetine kurban gitmesine seyirci kalarak artık ondantamamen ümit kesilmesine neden olmuştur. BM Suriye krizinde de eli ayağı bağlı bir kuruluşa dönüşmüş, BMGK karar alma süreçlerini kilitlemiştir. Arap Birliği ve İslam İşbirliği Teşkilatı (İİT) ise üye ülkelerin bir kısmında yaşanan siyasal meşruiyet krizlerinden dolayı sürece aktif olarak müdahil olmamıştır. Zira kendi ülkelerinde otoriter rejimleri sürdüren bazı Arap ve İslam ülkelerinin Mısır’da darbeyi lanetleyip kendi ülkelerindeki değişim taleplerine kulak tıkamaları zor olacaktı. Bunun yerine siyasal körlük ve sağırlık tercih edildi. 57 üyeli İslam İşbirliği Teşkilatı da (İİT) bu süreçte iyi bir sınav veremedi.

 

Batı'nın siyasi tercihi

Batılı ülkeler Kuzey Afrika ve Ortadoğu’da sömürgecilik dönemi, birinci dünya savaşı sonrası, ve Camp David anlaşması akabinde kurdukları siyasal,ekonomik ve güvenlikli düzen ve statükonun değişmesi taraftarı olmamıştır. Bu nedenle de Arap uyanışının ilk günlerinde aktif destek yerine bekle gör politikasını izlemiştir. Ancak bölge sosyolojisinin dönüştürücü gücü karışışında isteksiz de olsa devrim sürecine destek vermişlerdir. Mısır’da yapılan darbe karşısında tepki gösterilmemesi bir kez daha gösterdi ki demokratik yollarla iktidara gelen ve gelme potansiyeli taşıyan yeni siyasal yapılar ve aktörler ABD ve Batı çıkarları ile aynı paralelde hareket etmeyebilir. Bu nedenle darbe ile de olsa bu aktörlere engel olunması, iktidara gelenlerin devrilmesi onaylanmıştır.

 

Arap Uyanışı hangi aşamada?

 Arap uyanışı uzun vadeli bir süreçtir. Uyanışın başladığı ve iktidarları devirdiği 2010/2011 yılları sadece bir başlangıçtır. Müesses nizamların yıkılması, yerine yenilerinin konulması zaman alacaktır. Bu süreçte söz konusu eski düzenin egemenleri ve seçkinleri tekrar iktidarı ele geçirmek için her türlü yola başvurarak sürece dahil olmaya çalışacaktır. Mısır Devrimi, ülkenin büyüklüğü ve Arap dünyası üzerindeki potansiyel etkilerinden dolayı kritik bir dönemece girmiştir. Darbe ile Mısır’daki siyasal dönüşümün önü şimdilik kesilmiştir ancak sosyolojik dönüşüm kendi kuralları içinde devam etmektedir. Mısır ve benzer ülkelerin sosyolojik yapısı darbelere ve baskılara boyun eğmeyi reddeden siyasal vizyona sahip olduğunu göstermiştir. Bu sosyolojik yapı canlı kaldığı sürece devrimlerin devam etmesi için zemin var demektir.

 

Körfez ülkelerinin Mısır'daki darbeyi destekleme nedeni

Körfez ülkeleri yönetim biçimlerine bakıldığında Arap uyanışının yaşandığı ülkelerdekine benzer yapıların olduğu görülür. Nasıl ki Mısır’da, Tunus’ta ve Libya’da toplum siyasal süreçlere katılamadı, kendi geleceğine karar veremedi ve refahtan eşit oranda yararlanamadıysa, benzer siyasal ve toplumsal yapının Körfez ülkelerinde de olduğu görülüyor. Yani Körfez ülkelerinde de yönetimlerin meşruiyeti zaman zaman sorgulanıyor. Arap devrimlerine destek demek bu ülkeler için benzer bir kendi ülkelerine davet etmek demektir ki bunu istemeleri beklenemez. Bu nedenle de körfez ülkeleri Mısır'daki yeni yönetimi maddi ve manevi olarak destekleme kararı almıştır.

İsrail'in Mısır'daki darbeye ilişkin pozisyonu

İsrail, Mısır’da devrim başladığı ilk günden itibaren Mübarek rejiminin kalması gerektiğini, statükonun değişmesinin İsrail açısından olumsuz sonuçlar doğurabileceğini ifade etmiştir. Enver Sedat’ın 1977 yılında İsrail’i ziyaret etmesi ve1979 yılında Camp David anlaşmasını imzalamasından bu yana Mısır yönetimleri İsrail’e bir güvenlik şemsiyesi sağlamıştır. İsrail bunun korunmasını tercih ettiği için Mübarek’in yerine gelecek yönetimleri kendi çıkarları açısından riskli görmüş, devrim sürecini de bu nedenle desteklememiştir.

Mısır'daki siyasi gelişmelerin geleceği

Mısır’da siyasal yasaklar dönemi başlayacaktır. Başlamıştır da. Muhalefeti sindirmek için gazeteler, televizyonlar, dernekler, siyasal partiler vb kapanması süreci başlamıştır. Uluslararası toplum da buna sessiz kalarak destek olmuş ve onay vermiştir. Özellikle en güçlü muhalefet hareketi olduğu ve hala boyun eğmeyi reddettiği için Müslüman Kardeşler hareketine yönelik baskılar artacak, yasal hakları kısıtlanacak ve meşru siyaset zemininden yasaklanacaklardır. Nitekim son gelişmeler de gösteriyor ki darbe yönetimi Müslüman Kardeşler cemiyetinin feshi yönünde karar vermiştir. Ancak çok geniş bir sosyolojik tabanı olan Müslüman Kardeşler gibi bir hareketin yasaklar ile sindirilmesi ve siyasal hayattan silinmesi kolay değildir.

Suriye'de çözüm imkanı tükeniyor

Suriye iki yılı aşkın devam eden kriz ve iç çatışma İran ve Rusya gibi güçlerin dışarıdan rejime; bazı ülkelerin de muhalefete verdiği destekten dolayı oldukça karmaşık bir yapıya bürünmüştür. Bir taraftan iç savaşın devam ettiği diğer taraftan bölgesel ve küresel güçlerin çıkar ve nüfuz mücadelesinin devam ettiği bir alan Suriye. Bu nedenle kolay bir çözüm yolu görünmüyor ufukta. Afganistan ve Irak örnekleri de göstermektedir ki bölgeye dışardan müdahalelerin her zaman beklenen sonuçları doğurmayabilir. Suriye krizinde aşağı yukarı şu seçenekler ile karşı karşıyayız. Bunları anlama ve yorumlama biçimleri Suriye’nin geleceğini tayin edecek adımların atılmasını gerekli kılacaktır.

Suriye’de 120 bin insan öldü ve ölmeye devam edecek mevcut durum ve güç dengeleri olduğu gibi devam ederse. Ülkenin toplumsal dokusu mezhepsel hatlarda tamir edilemez biçimde yara alacaktır. Mültecilerin sayısında dramatik artışlar yaşanacaktır. Türkiye’nin sınır güvenliği riskleri de daha artacaktır. Bu gelişmelere seyirci kalınabilir mi? Nereye kadar seyirci kalınabilir?

Bir dış müdahale pek çok riski içinde barındırmasına karşın yapılarsa iki ihtimal doğacaktır. İktidar değişikliği ile son bulacak bir müdahalede rejim giderse, ve bununyerine yeni ve geniş tabanlı bir hükümet kurulabilirse(kolay olmayacaktır kuşkusuz) krizin çözümü için bir imkan doğabilir. Ki Suriye’de bugünkü krizin başlangıç noktası da demokratik talepler çerçevesinde siyasal alanın açılması idi. Rejim değişikliği ile sonuçlanmayan bir müdahale durumunda ise tekrar başa dönülme, şiddet sarmalının genişleyerek sürme ihtimali oldukça büyük görünüyor.

Diplomatik girişimlere bir şans daha verilmesi durumunda sonuç alınabilir mi sorusu da bu bağlamda sorulmalıdır. Krizin başlangıcından hemen sonra başlayan Arap Birliği gözlemcilerinin girişimleri; Kofi Annan arabuluculuğu; birinci Cenevre zirvelerinin sonuç vermediği göz önüne alınırsa diplomatik yollarında büyük oranda tıkandığı söylenebilir. Suriye’de hangi yöntem tercih edilirse edilsin krize mucize bir çözüm beklenmesi rasyonel ve gerçekçi değildir.

Mısır ve Suriye politikaları yalnız mı bıraktı Türkiye'yi?

Türkiye’nin Mısır ve Suriye politikasını Türkiye’nin geçirdiği siyasal ve toplumsal değişimler bağlamında ele almak lazım. Kendi içinde demokratikleşen, vesayet ve müesses niza ile mücadele veren, darbe mirası kalıntılardan kurtulmaya çalışan bir hükümetin bölge ülkelerindeki benzer toplumsal talepleri ve süreçleri desteklememesi düşünülemez.

 

Çocuğa yönelik şiddetin toplumsal boyutu

Toplumsal yapının köklü dönüşümler geçirdiği bir zaman dilimindeyiz. Toplumsal yapıdaki değişimleri aileler yeterince doğru okuyamıyor. Geleneksel olarak toplumdaki çocukları, yaşlıları ve zayıfları koruma duygu ve davranışı kentleşme ile birlikte zayıflamış bulunuyor. Buna bireyselleşme ve yalnızlaşma duyguları da etkilendiğinde özellikle kentte korunaklı alanlar gittikçe daralıyor. 

Aileler hala geleneksel yapının korunduğunu ve çocukların toplumsal bir korunma mekanizması içinde olacağını var sayıyor. Yani aileler değerlerin aşındığının farkında olmadıklarından dolayı çocuklarının korunması konusunda hala doğrudan ve etkin bir sorumluluk almıyor. Bunu topluma bırakıyor. Halbuki toplumsal suç ve şiddetin artış eğilimi gösterdiğini göz önünde bulunup erken yaşlardan itibaren çocuklarını uyarmalı, eğitmeli ve koruma mekanizmalarının daha iyi çalışması için çaba göstermeliler.

Çocuklara yönelik şiddetin önlenmesinde ailelerin ihmal ve sorumlulukları olduğu hadiseler var. Ancak çocuklara yönelik suç ve şiddetin önlenmesinde aileler tek başına önleyici olamaz. Bu bir toplumsal sorundur ve hem aileler hem de kamu otoriteleri bu sorunun gündeme getirilmesi, canlı tutulması ve uyarıların zamanında yapılması konusuna özen göstermelidir. 

Kuşkusuz ailelere düşen ilk görev çocuklarına çevrelerindeki mevcut riskleri anlatmalıdır. Eğitime ne kadar erken başlanırsa uyarılar o kadar etkili olacaktır. Diğer yandan kentleşme ve toplumsal değişimin getirdiği yalnızlık ve bireyselleşmenin insanları suça itme risklerini de göz önünde bulundurup fiziki önemleri almalı, çocukları oyun alanlarında, parklarda ve kamuya açık diğer yerlerde daha yakından gözlemlemelidirler.

Çocuğa uygulanan şiddetin cinsel istismar boyutu

Çocuklara yönelik şiddet ve cinsel istismar dünyanın pek çok ülkesinde toplumsal bir sorun olarak aileleri ve kamu otoritelerini kaygılandırıyor. Özellikle internette yaygınlaşan çocuk pornografisine erişimin artması bir taraftan toplumsal ve etik değerlerin zayıflamasına diğer yandan suça eğilimli kişilerin dolaylı da olsa teşvik edilmesine yol açıyor.

Çocuklara yönelik cinsel saldırının bir sapkınlık olduğu, kişilik bozukluklarından kaynakladığı, suça eğilimli olanların ceza veya tedavi yolu ile rehabilitasyonu için gerekli mekanizmaların yetersizliği gibi hususlar bu sorunu daha  da derinleştirmektedir. Bu nedenle çocukların cinsel istismarına ilişkin konuların bir tabu olarak saklanması yerine konuşulması, tartışılması ve açığa çıkarılması gerekir ki bu tür saldırılara maruz kalmış bireyler kendileri ileride suç makinalarına dönüşmeden tedavi edilebilsin. Bu fiili işleyenler de cezalandırılsın.

Türkiye'de toplumun çocuğa bakışında genel olarak sevgi, şefkat ve koruma duygusu hakimdir. Bu yaygın bakış herkese güven duygusunu da besliyor. Çoğu kişinin aklına bile gelmiyor çocuklarının cinsel obje olarak şiddete uğrayacağı. Ancak öyle görünüyor ki psikolojik faktörlerin etkisi, koruma mekanizmalarının yetersizliği, ailelerin ve kamu otoritelerinin özensizliği veya dikkat eksikliği nedeniyle sapkın emellerini gerçekleştirmeye çalışan pedofillerin de olduğu görülüyor.  

Çocukların korunması için yapılacak şey çok

Çocuklara yönelik şiddetin önlenebilmesi için öncelikle bir sorun olduğunun kabul edilmesi, bu sorunun görmezden gelinerek çözülemeyeceğin aileler ve yetkililer tarafından görülmesi gerekir. İkinci olarak çocuklara yönelik şiddetin, buna cinsel istirmar da dahil, önlenmesi konusunda ortak bir aklın inşası ile beraber farkındalık artırımı çalışması yapılmalıdır. Hem mahalle ve komşular arasında bir toplumsal dayanışma ve farkındalık hem de bölgesel ve ulusal çapta yetkililer ile bir taraftan farkındalık artması diğer yandan güvenliğin (koruma mekanizmalarının) artırılması konusunda işbirlikleri yapılması gerekmektedir. Öte yandan toplumdaki diğer türden şiddet (kadına şiddet, siyasal şiddet vb) olaylarının çocuklara yönelik şiddete de zemin hazırladığının bilinmesi gerekir. Kuşkusuz toplumsal ve etik değerlerin de suç önleyici bir yönü vardır. Bu değerlerin canlandırılması ve aktarılması konusunda da yetkililer ve aileler ortak çalışmalar yapmalıdır.

http://www.eurovizyon.co.uk/cocuga-yonelik-siddetin-toplumsal-boyutu-makale,6467.html

İslamofobi, Hoşgörüsüzlük ve Ayrımcılık Üzerine Soru ve Cevaplar

Soru: Geçtiğimiz yıl düzenlenen, Avrupa’da Göç, İslam ve Çokkültürlülük konulu sempozyumda, T.C. Cumhurbaşkanı sayın Abdullah Gül, ‘‘Irkçılık, farklı kültürler ve hayat biçimlerine dönük hoşgörüsüzlük, ne yazık ki Batı toplumlarının en müzmin hastalıklarından biridir.’’ demişti. Böyle bir yargıda, genellemede bulunmak isabetli olur mu sizce? Siz de bu görüşe katılıyor musunuz?

Cevap: Avrupa geniş bir coğrafyayı, farklı siyasal tarih ve kültürleri içeren bir yapıya sahip. Bütün Avrupa ülkelerini aynı kalıba sokmak, tek tip ve yeknesak olarak görmek mümkün değil. Ancak özellikle 11 eylül olaylarından sonra müslümanlara yönelik kalıpyargıların, önyargıların ve ötekileştirmelerin yaygınlık kazandığı biliniyor. Buna paralel olarak ise müslümanlara yönelik dışlama, hoşgörüzlük, ayrımcılık hatta şiddet artış gösteriyor. Pekçok bilimsel araştırma ve Temel Haklar Ajansı gibi kuruluşların raporu da böyle gelişmeler olduğunu doğruluyor.

Soru: Irkçılık ve hoşgörüsüzlük ‘‘hastalığının’’ –Batı toplumları özelinde- sebepleri nelerdir sizce?

Cevap: Batı toplumlarında farklı dinlere ve kültürlere, bilhassa İslam ve müslümanlara karşı hoşgörüzlüğün tarihsel kökenleri var. Buna ilaveten günümüzdeki medeniyetsel farklılık söyleminin de etkisini görmek gerekir. Batının kollektif kimliğinin oluşmasından İslam ve müslümanlar en belirgin „öteki“ rolünü üstlenmiştir. Batının tarihine bakılacak olursa Haçlılardan Osmanlıya kadar pekçok dönemde mücadeleler olduğu görülür. Günümüzde ise Batı kendi kültür ve uygarlığını daha üstün görmektedir. İslamın çağdaş ve küresel değerler ile barışık olmadığı, kılıç ile yayıldığı, bugün de terör ve şiddet ile anıldığı düşünüldüğünde Batı dünyasındaki ırkçılık ve hoşgörüzlüğün kaynakları daha iyi anlaşılabilir.

Soru: 2009 yılında, dünyanın en modern, zengin ve eğitimli halklarından birinin yaşadığı İsviçre’de minare konusu referanduma götürülmüştü ve halkın çoğunluğu minare yasağından yana tavır ortaya koymuştu. Bu durumu nasıl açıklıyorsunuz? Bu denli eğitimli insanlar dahi farklı olanla yaşama konusunda gerekli tolerans ve tahammülü gösteremezken, Avrupa’daki diğer toplumlardan hoşgörü beklemek beyhude mi?

Cevap: Avrupa’nın dinle imtihanı zor olmuştur. Tarihsel olarak bakıldığında Fransa başta olmak üzere bazı Batı ükelerinde din karşıtı diyebileceğimiz, daha doğrusu Katolik kilisesinin ruhba sınıfının siyasal ve sosyal üzerindeki hegemonyasına karşı yürütülen katı ve sert mücadelenin etkilerinin bugüne kadar sarktığını görmekteyiz. Avrupa’da gelişen katı ve dışlayıcı sekülerleşme sadece hristiyanlığa yönelik algıları değil, İslam ve müslümanlara ilişkin algıları da olumsuz etkilemektedir. Batı zihni din ile barışmadığı ve kamusal hayatta dine temsil imkanı verecek biçimde dönüşmediği sürece müslümanlara yönelik kucaklayıcı bir toplumsal atmosferin oluşması kolay görünmemektedir.

Soru: Konuya tersten bakarsak; Türkiye toplumunun, bizim farklı olana çok daha hoşgörülü olduğunmuzu söyleyebilir miyiz? En son yaşanan Suriye’den gelen mülteciler örneğini göz önünde bulundurarak soruyorum bu soruyu… Suriyelilerin ve Mülteci kamplarının bulunduğu yerlerden gelen haberler, aslında biz Türkiyelilerin de pek öyle ‘‘misafirperver’’ olmadığımızı ortaya koyuyor. Hâl böyleyken Batı’yı eleştirmeye, ayrımcılık yaptıklarından dem vurmaya çok fazla hakkımız yokmuş gibi geliyor, ne dersiniz?

Cevap: Tarihsel olarak Türkiye, çok kültürlü, çok etnisiteli, çok dilli ve çok dinli bir imparatorluğun mirası üzerine kurulmuştur. Kuşkusuz bir ulus devlet kurulurken bu çoğulculuk yeterince dikkate alınmamıştır. Ancak Türkiye ve Ortadoğu din, mezhep ve inanç aşısından Avrupa’dan çok daha çoğulcuğudur. Bu kadar farklı din, mezhep, etnik yapı ve inanç pek az yerde vardır. Bu nedenle içinde bulunduğumuz coğrafyanın öteki kültürlere ilişkin geliştirdiği olumlu bir yapı vardır. Osmanlı Millet Sistemi de bunun kurumsallaşmış biçimidir.

Suriyeli mültecilere büyük oranda kucak açılmıştır. Toplum genelde bu insanları kabullenmişdir. Bunun en belirgin göstergesi devlet yanında çok sayıda insani yardım kuruluşunun mültecilere yönelik çalışmalarıdır. Kampların olduğu yerlerde zaman zaman dışlayıcı davranışlar olsa da Türkiye’de Batı tipi ve benzeri yabancı düşmanlığının olduğunu söylemek mümkün değildir. Tabiki mültecilerin sayısının artması ve yerleşik hayata geçmesi ile birlikte bazı sorunları da ortaya çıkmaya başlayabilir. Henüz bu sorunlar baş göstermeden sosyolojik, ekonomik, kültürel ve hukuki önlemlerin alınması da acilen lüzumludur. Son olarak, ırkçılık ve ayrımcılık konusunda Türkiye ile Avrupa’yı kıyaslamak imkan dahilinde değildir yaşanan olayların boyutuna bakıldığında.

(Bu söyleşi Almanya’da yayınlanan Perspektif Dergisi, Şubat 2014 sayısında yayınlanmıştır)

http://www.eurovizyon.co.uk/islamofobi-hosgorusuzluk-ve-ayrimcilik-uzerine-soru-ve-cevaplar-makale,6417.html

Yumuşak Güç Unsurları ve Türkiye Algısı

Türkiye’nin yumuşak gücü ve bölge ülkelerine etkisi son yıllarda yükselmekteyken farklı anketler ve araştırmalar 2013’te bir kırılma yaşandığını gösteriyor. Bunun sebepleri üzerinde düşünmek ve mevcut yumuşak güç kaynaklarını tekrar değerlendirmek gerekiyor.

 

Arap Devrimleri öncesi ve başlangıç aşamasında Türkiye tecrübesi yakından takip ediliyor, özellikle devrime öncülük eden yeni siyasal aktörler Türkiye’nin geçirdiği değişim ve dönüşümleri bir başarı öyküsü olarak değerlendiriyorlardı. Onlar için Türkiye muhafazakar bir iktidar tarafından yönetilen, doğu-batı değerleri arasında denge kuran, ekonomik kalkınmayı sürdüren, Kürt sorunu gibi konular ile yüzleşebilen bir ülke olarak dikkat çekiyordu. Benzer bir durum bölge ülkelerindeki kamuoyunda gözleniyordu. Dizi filmleri ve müzik gibi Türk popüler kültür ürünleri, vizelerin kalkması ile başlayan seyahatlerin doğurduğu yakınlık, Türki dış politikasının bölgeye açılması ve sıfır sorun siyaseti önemli bir ince/yumuşak güç oluşmasını sağlamıştır.

 

İki gelişme bu algıda kısmen de olsa kırılmalar yarattı. Birincisi Suriye’de rejimin iktidarda beklenenden uzun kalması; ikinci ve daha önemlisi ise Mısır’da askeri yönetimin iş başına gelmesi ile başlayan yeni süreç. Türkiye, Suriye’de Esed, Mısır’da ise Sisi yönetimine karşı açık tavır aldı. Her iki ülkede de devlet kontrolündeki medya bu süreçte Türkiye aleyhine yayınlar yaparak, Türkiye’nin muhalifleri, terör ve şiddet estirenleri desteklediği görüşünü yaymaya başladı. Ayrıca Türkiye’nin bölge için en önemli deneyimi olabilecek “meşruiyete dayalı siyaset” bölgedeki diğer otoriter rejimlerin de benimsemediği bir anlayış olduğundan Türkiye’nin algısı olumsuz yönde etkilendi. Ancak bu noktada yönetici elitler ile halkı birbirinden ayırt etmek; seçkinlerdeki Türkiye algısı olumsuza evrilirken, geniş toplumsal kesimlerde köklü bir değişiklik olmadığını not etmek gerekir.

 

Bir yumuşak güç aracı olarak yükseköğretim

 

Türkiye uzun yıllardır içinde bulunduğu bölgeye mesafeli durmuş; Arap ülkeleri ve İran’dan alınan üniversite diplomalarını dahi eşdeğer ve geçerli saymamış; bölgeni tarihe, kültür ve medeniyetine ilişkin ciddi araştırmalar da yapmamıştır. Hatta El-Ezher gibi üniversitelerden alınan diplomaların denklikleri YÖK tarafından geçmişte geriye dönük olarak iptal edilmiştir. Bütün bu gelişmeler Türkiye’nin çekiciliğini olumsuz etkilemiştir.

 

Bugün gelinen noktada bölge ülkelerinin eğitim kurumları ile yakın ilişkiler kurulmaya; öğrenci ve öğretim üyesi değişim programları başlatılmaya başlanmıştır. Üniversitelerimiz de dış politikadaki açılımlardan esinlenerek kapılarını Ortadoğu, Balkanlar, Kafkasya ve Kuzey Afrika’dan gelen öğrencilere açmıştır. Ayrıca Türkiye devlet bursları ile her yıl artan sayıda yabancı öğrenci de gelmeye başlamıştır. Türkiye’de 170 üniversite olduğu düşünülürse eğitim ve öğretim merkezi olma; beyin göçü ile cazibe merkezine dönüşme açısından büyük bir potansiyelin varlığı gözlenmektedir.

 

Bu arada Türkiye’ye gelen Suriyeli mülteciler de önemli bir insan kaynağı olarak değerlendirilebilir. Türkiye mülteciler konusunda insani bir politika takip etmekle birlikte, sayıların sürekli artmasından dolayı kısa vadeli planlar yapmak zorunda kalmıştır. Bunlar arasında ülkeye sığınanların eğitime entegrasyonu da vardır. Ancak hangi alanda ne kadar öğrenci var; bunlar nerede en iyi şekilde değerlendirilir konusunda kapsamlı bir çalışma henüz yapılmamıştır. Nereden gelirse gelsin iyi yetişmiş beyinlerin her halukarda Türkiye’nin iş, ekonomi, teknoloji ve bilim sektörlerine katkıda bulunabileceklerini unutmamak gerekir. Bu bağlamda Suriyeli mülteciler önemli bir potansiyel taşımaktadır.

  

Türk Diyasporası ve Dış Politika

 

Dış politika ve yumuşak güç açısından bir başka önemli unsur yurt dışı Türkleridir. Sayıları oldukça kalabalık (6 milyon) olmalarına ve pek çok ülke demografik olarak temsil edilmelerine karşın Türk diyasporası uzun süre ihmal edilmiştir. Konuyla ilgili bakanlıkların ne bir özel kurumu, ne de bir bütçesi ve insan kaynağı olmuştur. Bu nedenle Türklerin dışarıda lobi yapması için desteklenmesi ve güçlendirilmesi mümkün olmamıştır. Her ülke için o ülkenin diyasporası kritik önem taşır. Yahudi ve Ermeni diyasporaları bunun en bilinen örnekleridir. Türkiye bu gerçeği geç fark etmiştir. Bugün yurt dışı temsilciliklerin hepsi kapılarını Türk derneklere ve oluşumlara açmıştır. Türkiye’deki dış politika anlayışının da bunda payı olmuştur. Oy verme hakkı bile tanınmayan dış Türklere bu hak da verilmiştir. Ancak burada önemli olan kime oy verecekleri değildir; önemli olan hangi parti iktidarda olursa olsun Türk diyasporası ile etkileşim halinde olacak kurumların oluşturulması ve güçlendirilmesidir.

http://www.eurovizyon.co.uk/yumusak-guc-unsurlari-ve-turkiye-algisi-makale,6390.html

Kutuplaşma ve ayrışmanın kökenleri

Kutsal kitaplar, peygamberler takipçilerini, ulus devlet yönetimler ise vatandaşlarını birlik ve beraberliğe çağırır ama yine de insanların tefrikaya ve fitneye düştüğü görülür. Ortak değer, beğeni, çıkar ve beklentiler gibi nedenler yanında coğrafya, doğal yapı ve şartlar insanların bir arada yaşamasına yol açmıştır. İnsanlar için güvenlik arayışı ve ihtiyacı ile ekonomik ve toplumsal dayanışma varoluşsal bir anlam kazanmıştır. Din de bütün bu maddi toplumsal unsurlara manevi bir ruh üflemiş; dirlik ve düzenliğin, sosyal barışın temellerini atmış ve kuvvetlendirmiştir. Klasik ve modern toplumbilimcilerin çoğu dinin bütünleştirici yönüne işaret etmiştir. Ancak katı modernleşme ve pozitivizmin etkileri ile dinin ve din kurumların toplumsal hayattan soyutlanmaya başlaması aynı zamanda toplumsal çözülmeye yani tefrika ve fitneye de zemin hazırlamıştır. Din hayattan çekildikçe, çıkar çatışmaları ön plana çıkmış, iktidar arayışı ve güç zehirlenmesi başlamış birlik ve beraberliğin temelinde bulunan eşitlik, adalet ve diğergarmlık değerleri örselenmiştir.

 

Ayrışmanın sosyolojik ve ekonomik sonuçları

Tefrika ve fitne toplumsal dayanışmayı erozyona uğratmıştır. Farklılıklar, zenginlik olarak kabul edilmesi gereken yerde gerilim ve çatışma kaynağına dönüşmüştür. Dini inanç ve ilkeler bütünleştiricidir. Ancak dine gereken önemin verilmediği dönemlerde sosyal yapıda çatlak oluşması, bunların çatışmaya dönüşmesi daha kolay olabilmektedir. Ekonomik açıdan da tefrika ve fitne ciddi sonuçlar doğurmaktadır. Ekonomik kalkınma ve refahın temelinde işbölümlerine dayalı üretim ve dayanışma vardır. Yardımlaşma ve çalışma ahlakı ile güven duygusunun oluşmasında dini inançların önemi bilinmektedir. İşte fitne ekonomik kalkınma ve refah için gerekli değer ve ilkelerin zayıflamasına neden olmaktadır.

 

Ayrışma ve ihtilaf dönemlerinde neler yapılmalı?

 

Kuran ve Sünnet Müslümanların ortak değerleridir. Siyasi ve dünyevi çıkarların meşrulaştırılması için araç olarak kullanılmamalıdır. Çünkü Kuran ve Sünnet müminlerin tümü için hakikatin başlıca kaynağıdır.

 

Adalet, eşitlik, dayanışma, birlik ve kardeşlik gibi değerlerin de bireylere ve sosyolojik bir kitle olarak cemaat ve ümmete aktarıldığı kaynaklardır. Bu nedenle Kuran ve Sünnet’in belirli topluluklar ve onların siyasi vb çıkarlarını savunmak ve bu uğurda yaptıklarını meşrulaştırmak için asla kullanılmamalıdır.

  

İslam dünyasında niçin bu kadar kutuplaşma ve çatışma var?

 

İslam dünyasında tanıklık ettiğimiz çatışma ve sürtüşmelerin temelinde başlıca üç neden yatmaktadır. Bunlardan birincisi meşruiyet arayışıdır. Suriye ve benzeri ülkelerde toplumun çoğunluğu Müslüman olmasına, siyasi temsil ve katılım talep etmesine, kendi geleceklerine kendileri karar vermek istemelerine karşın otoriter yönetimler buna olumlu cevap vermemiştir. İslam coğrafyasında son yıllarda geniş kapsamlı bir sorgulama başlamıştır. Bu sorgulamanın hedefinde toplumsal desteğe sahip olmayan yönetimlerin meşruiyetlerinin sorgulanması vardır.

 

İhtilafların temelinde yatan ikinci bir neden ise sömürgecilik döneminden geriye bırakılan daha doğrusu siyasal olarak projelendirilen toplumsal yapı inşalarıdır. Özellikle etnik ve mezhepsel aidiyetlerin sömürgeciler tarafından geriye bırakılan ayrıştırıcı bir miras olduğunu, geç dönem milliyetçilik rüzgarının da etkisiyle bunun ihtilaflara kaynaklık ettiğini belirtmek lazım.

 

İslam coğrafyasındaki ihtilafların üçüncü nedeni ise enerji kaynaklarının büyük oranda bu ülkelerde olması nedeniyle dış müdahalelerin doğrudan veya dolaylı biçimde devam ediyor oluşu; bazı Müslüman ülkelerin de hala zihinsel ve siyasal anlamda gerçek anlamda bağımsızlık kazanamamış olmalarıdır.

  

Dış etkenlerin çatışmalar üzerindeki payı

 

İslam dünyası, Türkiye gibi birkaç ülke istisna, uzun süre sömürgecilerin idaresinde kalmıştır. Sömürgecilik döneminde siyasal bir yapı oluşmuş, sosyolojik olarak projeler hayata geçirilmiş. Günümüzdeki haritalar ve sınırlar tesadüfen değil işte böyle bir strateji ile oluşturulmuştur.

 

Bugün çatışmaların olduğu ülkelerde hep sömürge döneminde oluşturulan sınıfsal ve siyasal yapıların korunduğunu ve iktidar mücadelesi sürdürdüğünü görüyoruz. Bu nedenle dış müdahalenin hala farklı biçimlerde devam ettiğini söylemek komplo teorisi üretmek değildir. 1990’larda Cezayir’de; 2013 yılında Mısır’da dış müdahale ve meşrulaştırıcı destek olmasaydı geniş kitlelerin başlattığı siyasal ve toplumsal değişimler durdurulamazdı.

 

Öte yandan ihtilafların dış kaynağı kadar iç nedenlerinin de olduğunu söylemek gerekir ki bunlardan birincisi ve en önemlisi bir uzlaşma kültürünün yeterince kök salmamasıdır.

 

Dünya sisteminde bakıldığında ittifakların belirleyici olduğunu görüyoruz. Ancak ittifaklar ve işbirlikleri hangi temelde yapılmalı sorusunu da sormalıyız. Sadece aynı din, inanç, mezhep, etnisite ve coğrafya aidiyeti üzerinden kurulan ittifaklar aynı anda kendilerine muarız ve muhalifler üretir. Bu nedenle İslam dünyası kendi için bir dayanışma örgütü veya yapısı kurmak istiyorsa bütün imkan ve riskleri gözden geçirmelidir. D-8 söz konusu risklerin yeterince hesaplanmadığını göstermiştir.

 

Sosyolojik yapı nasıl dönüştürülür?

İslam dünyasındaki değişim talepleri ve bu taleplere karşı durmanın temelinde meşruiyet krizi ve bununla doğrudan ilintili saydamlık ve hesap verebilirlik sorunları yatmaktadır. Ayrıca sömürge döneminde bilinçli olarak inşa edilen azınlıkların çoğunlukları yönettiği veya din/mezhepsel aidiyetlere göre yönetimlerin oluşturulduğu ülkelerde sosyolojik yapının kırılgan ve sürtüşmeye kolay düşen bir yapıda olduğu görülmektedir.

 

Bu nedenle ilk atılması gereken adımlardan biri meşruiyet krizinin aşılmasını sağlamak, yani halkın iradesinin siyasi idareye yansıdığı bir anlayış ve geçişin sağlanmasıdır. İkincisi sosyolojik yapıyı kırılganlaştıran dini, etnik ve mezhepsel farklılıkların ayrışma değil zenginlik olduğunu gösteren yeni bir sosyolojik paradigmanın inşası gereklidir.

 

Farklı olanlar tehdit olarak algılandığı sürece toplumsal barışın sağlanması mümkün değildir. Türkiye’nin deneyimleri bu anlamda oldukça öğreticidir. Gerek din ve toplum ilişkilerinde varılan mesafe, gerekse farklı dini, mezhepsel ve etnik grupların eşit vatandaşlık ve temsil siyasetine dahil edilmesi önemli bir deneyim olarak ön plana çıkmaktadır.

 

Bilginin güç olduğu bir dünyada yaşıyoruz. İslam dünyası son yüzyıla kadar içine kapanık bir görüntüde idi. Bazı ülkelerin hala öyle olduğunu, dışa açılmayı riskli gördüğünü, değişim taleplerine kapalı olduğunu görüyoruz. Halbuki küreselleşme, iletişim ve medya devrimleri dünyayı küçültmüş ve yeni pencereler açmıştır. Buna üniversiteler, araştırma merkezleri ve düşünce kuruluşları da eklendiğinde bilgi üretmenin ve bunu stratejik bir değere dönüştürmenin ne kadar önemli olduğu kendiliğinden ortaya çıkar.

 

İslam dünyası hala Batılı bilginin kodları ile entelektüel tartışmaları sürdürüyor zira kendi aydınları ve düşünürleri henüz özgün ve alternatif kavramlar ve kuramlar oluşturamadı. Bu konuda olumlu gelişmeler olmakla beraber entelektüel olarak bağımsızlığını ve yeterliliğini henüz kabul ettirebilmiş değil. Bilgi üretmeye ve ürettiği bilgi ile dünyada var olamadığı sürece oryantalist söylemlerin tanımlayıcılığından kurtulmak mümkün görünmemektedir.

 

Kur’an-ı Kerim’de yer alan emirler, uyarılar ve tavsiyeler zaman ötesidir. Müslümanları kuşatıcı bir özellik taşımaktadır. Aynı zamanda insanlık tarihinin de deneyimlerini yansıtmakta; önceki toplulukların düştükleri duruma düşülmemesi için uyarıda bulunmaktadır.

 

Buradan hareketle Müslümanlara sürekli olarak, ortak değerler ve ilkeler bütünü olarak Kur’an ve Sünnetin mesajlarına kulak vermeleri hatırlatılmalıdır. Diğer taraftan siyasal ve toplumsal ayrışmalara zemin hazırlayan eşitsizlikler, adaletsizlikler, temsil ve meşruiyet sorunları da ortadan kaldırılmalıdır.

http://www.eurovizyon.co.uk/kutuplasma-ve-ayrismanin-kokenleri-makale,6509.html

Muslim democracy in Turkey: a threat or an opportunity? .

A number of actors, film makers and writers, including Sean Penn, Rachel Johnson and David Lynch, have sent a letter to Turkey's Prime Minister Recep Tayyip Erdogan. Published in London's Times newspaper it accused Erdogan of being an authoritarian undermining democracy in Turkey, a Muslim-majority country with a secular state system. The arguments in the letter do not reflect the deeply-rooted changes of the past decade wherein standards of democracy have been improved and the public sphere has been opened to all political and religious groups hitherto regarded as threats to national security. Moreover, the might of the military over civilian politics has been largely weakened and a constitutional referendum was held to change several articles to make the country more democratic.



Political protests over the development plans in the Gezi Park and the Taksim Square were justified only in terms of rhetoric and perceptions rather than what has happened in Turkey over the ten years of rule by the Justice and Development Party (AKP). It is true that the Turkish government and the AKP should draw lessons from such social and political protests and handle them in a better way, and the government has already signalled that the excessive use of state power to quell the demonstrations is under investigation.


Major developments have taken place to democratise Turkey in recent years under a conservative government whose leading members' religious identity was met with scepticism and suspicion at the beginning of their term of office. In contrast to claims that Muslim democrats who gained power in 2002 have a hidden agenda to Islamise the country gradually, Turkey's new direction is set towards full membership of the European Union and the institutionalisation of its values, even though there is resistance from Germany and France to Turkey's membership on predominantly cultural grounds. Turko-sceptics in Europe propose a "privileged partnership/membership" instead of full accession.
In contrast to critics' expectations of a conservative government, on May 19, 2007, the Akdamar Church (Armenian Cathedral of the Holy Cross), a 1,100 year-old place of worship on Akdamar Island in Eastern Anatolia was opened as a museum after being renovated by the Turkish government. The BBC reported that senior officials attended the opening ceremony following its restoration at a cost of $1.5m, which took 18 months in order to save the empty and neglected building with its intricate wall carvings depicting Biblical scenes¹. Calls were made by several figures including Patriarch Mesrob II, spiritual leader of the Armenian Orthodox community in Turkey, for the government to open up the restored church for worship at least once a year. The government responded to this call positively and the building hosted worship on September 19, 2010, attended by hundreds of Orthodox Armenians, some of whom travelled from Armenia itself for the service.


On August 14, 2010, the first liturgy after 88 years was celebrated in the ancient Sumela Monastery (the so-called Monte Cassino of the East), 50 km from the city of Trabzon in the North-east of Turkey on the Black Sea. The monastery was founded in 386 and went through many ups and downs across the centuries. When it fell at the hands of Muslim Turks following the conquest of Istanbul, it remained untouched and continued its educational and spiritual activities uninterrupted. Probably the last religious ceremony was held in 1923 before a large-scale population exchange took place between Turkey and Greece, involving Orthodox Greeks in Turkey and Muslims in Greece. The monastery was then restored and turned into a museum. On September 14, 2010, thousands of Orthodox Greeks from around the world gathered there to pray.


The opening of the Sumela Monastery and the Akdamar Church to worship indicate that there are hopeful signs of an increasing tolerance and acceptance of minority religions on the one hand and the recognition of other identities and lifestyles such as the Kurdish and Alevi initiatives in Turkey, launched by the AKP. No other political parties since the establishment of modern Turkey have taken such bold steps to democratise the country and recognise publicly the grievances of its marginalised and neglected minorities. In contrast to claims that the AKP is consolidating conservatism and preparing the ground for social pressure on groups who don't share its ideology, by looking at the reforms since 2002 one can argue strongly that the moderate Islamist party is bringing Turkey closer to the western standards of democracy, rule of law, human rights and equal citizenship. Moreover, by opening Turkey to the world outside through trade and active foreign policy, Turkey is becoming more engaged in international affairs and integrated into the western system, which actually motivates the country to adopt further democratisation and transparency. As such, the debate about Turkey should focus on structural changes as agents of democratisation and transformation wherein the AKP government has played a leading role rather than looking at the outdated cliché that Islam and democracy are incompatible and Muslims fail to recognise the rights of secularists, unorthodox communities and other non-Muslim minorities.


The opening of the Sumela Monastery and the Akdamar Church mentioned above took place in a political environment dominated by the Islamist AKP, which is accused constantly of having a secret agenda to establish an Islamic state despite categorical denials by the party leadership. Claims are circulated that the Erdogan government is fostering religious conservatism to transform Turkish society, creating social pressure on people to conform to the ideals of the AKP in the process, curtailing several freedoms such as the consumption of alcohol and influencing fashion styles. Although these claims are repeated frequently, there are no legal arrangements and regulations, court decisions or other sociological evidence of Turkey moving in a conservative direction. However, there is a discussion on conservative social pressure, termed "neighbourhood pressure", by Serif Mardin. It is argued that the government's conservative ideology, intentionally or unintentionally, encourages like-minded people to force others to conform to a conservative life style.
Although social pressure and discrimination is often attributed to conservatism which is claimed to be largely informed by religion in Turkey, there is almost no discussion of how the current secular elite, who see themselves as the standard-bearers of republican and secular values, stand with regards to Muslim groups, the Kurds and non-Muslim minorities as far as discrimination and "othering" are concerned. A recent research paper on "Elites and Social Distance" indicates that most of the respondents who were educated in prestigious public or private schools, having a good job with middle or upper income levels, have a closer proximity to non-Muslims than the Kurds, which make them indifferent to the Kurdish problem. The same research demonstrates that the secular elite believes that the AKP has a hidden agenda of turning Turkey into a more conservative country. The Islamist newcomers to power are seen as "occupiers" who are against the republican secular values and the solution for the majority within the elite is to close down the AKP, though in principle they are against banning political parties. As far as the headscarf issue is concerned, such veiled women are regarded as "others" by the respondents and seen as a threat. Their primary social environment is closed to veiled women which suggests that differences in ideology and life styles create isolated social worlds in society with essentialist views towards others².


Although one should acknowledge the presence of various forms of discrimination in the workplace, in the state institutions and in society as pointed out in several reports, these are not the product of the Erdogan government. In fact, the evidence suggests the contrary and that it is the Muslim democrats in the current government who initiated direct talks with the Kurds, the Alevis and the Roma people in Turkey for the first time in the Republic's history.


Turkey's policy towards its non-Muslims citizens is moving in the right direction in terms of consolidating and expanding rights and liberties that they were not able to enjoy fully under Kemalism, which tended to favour a nationalist and exclusivist interpretation of secularism. The performance of the current Turkish government under the AKP since 2002 signals us to be optimistic for the future. Not only has recognition and reconciliation begun but also legal provisions, such as granting "place of worship" status to churches and synagogues in 2003 and opening a new Protestant Church in 2006 which sparked optimism and increased expectations. Following these developments the parliament passed an amendment which enables churches and synagogues to have the right to use free water and electricity on a par with mosques in the country. However, the question of re-opening the Halki Seminary, which was established on October 1, 1844, on Heybeli Island and closed down in 1971, still remains unresolved though government ministers and politicians make positive statements.
The rise of the Justice and Development Party in 2002 was a source of concern for the secular elite, including the military, judiciary, high level bureaucracy and the main opposition Republican People's Party, that it would undermine democracy, destroy the secular foundations of the Republic and establish an Islamic state.The party's record since 2002 and research findings demonstrate that such claims are unfounded. In fact the AKP has initiated a "silent revolution and "instead of undermining democracy, it has done more to widen civil liberties than any preceding government since the 1960s."³ The political attitude of the Erdogan government has also paved the way for the emergence of more progressive and libertarian views with the objective of lifting prohibitions on religion and the restitution of liberties and legal entitlements for religious communities.

Footnotes
1. http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/6505927.stm
2. Füsun Üstel and Birol Caymaz, Elitler ve Sosyal Mesafe, (Elites and Social Distance), April 2010, Istanbul: Bilgi University and Open Society Foundation, p. 38,39,52.
3. Willam Hale and Ergun Ozbudun, Islamism, Democracy and Liberalism in Turkey, The case of the AKP, London: Routledge, 2010, p. 151

https://www.middleeastmonitor.com/articles/europe/6832-muslim-democracy-in-turkey-a-threat-or-an-opportunity

İsral’i eleştirmek antisemitizm mi?

İsrail, kurulduğu 1948 yılından bu yana Ortadoğu’da istikrarsızlığın ve çatışmaların ortasında yer alan ülkelerden biri olageldi. Birleşmiş Milletler (BM) kararı ile kurulan ve Avrupa başta olmak üzere pek çok ülkeden göç eden Yahudilerin oluşturduğu İsrail devleti, toprakları ellerinden alınan Filistinliler ve bölgedeki Arap ülkelerinin onu resmen tanımaması dolayısıyla meşruiyet sorunu yaşayageldi.


1967 Arap-İsrail savaşlarındaki işgalleri müteakiben Filistin toprakları üzerinde kurulan yeni yerleşim üniteleri, koloniler halinde genişledi. Filistinliler, tüm bu işgal ve kolonileştirme siyasetine karşı direnmek amacıyla çeşitli girişimlerde bulundular. Örgütler kuran Filistinliler, zaman zaman İsrail güvenlik güçleri ile çatışmalara girdiler. 
Madrid ve Oslo Barış Görüşmeleri'nde bazı konularda uzlaşmaya varılmasına rağmen Filistin konusunda nihai bir anlaşma bir türlü sağlanamadı. Bir güvenlik devleti olarak temayüz eden İsrail, 1967’den bu yana 750 bin Filistinliyi hapse attı. Ayrıca Gazze ve Batı Şeria’nın ekonomik gelişmesine engel olmak için duvarlar ördü ve bölgeyi abluka altına aldı. Özellikle ABD’nin BM Güvenlik Konseyi’ndeki veto koruması altında şiddet politikalarını sürdüren İsrail, 2008 ve 2012 yıllarında Gazze'ye can ve mal kaybına neden olan saldırılarda bulundu.


İsrail’in kolonileştirme politikalarına direnç
Filistin’in BM’de üye olmayan gözlemci ülke olarak tanınması, Hamas ve Fetih grupları arasındaki yakınlaşma, Doğu Akdeniz’de doğalgaz rezervlerinin bulunması, bölgesel jeopolitiği İsrail aleyhine değiştirebilecek yeni bir durum yarattı. Bundan rahatsız olan İsrail, kaçırıldıktan sonra ölü bulunan üç İsrailli'yi bahane ederek Temmuz 2014'te Gazze’ye büyük bir saldırı başlattı.


Yıllardır İsrail politikalarının eleştirileri söz konusu olduğunda, antisemitizm etiketlemesi araç olarak kullanıldı. Böylesi bir etiketlemeden endişe duyan aydınlar ve politikacılar, İsrail'in saldırıları karşısında hep suskun kalmayı tercih ettiler. Ancak son Gazze saldırıları, bu endişelerin kısmen de olsa ortadan kalktığına işaret ediyor.
İsrail'in Gazze'de yürüttüğü operasyon, neredeyse her ülkede tepkilere neden oldu. Özellikle sivil kayıpların çok oluşu ve BM okulu gibi korunaklı yerlere yapılan saldırılar, ciddi eleştirilerin dile getirilmesine yol açtı. İsrail'in, Filistin Sorunu'na bakışı ve askeri operasyonlara dayalı devlet politikası, sadece Müslümanlar tarafından değil her din ve milliyetten insanlar tarafından kınandı. Özellikle New York ve Londra gibi kentlerde yaşayan Yahudiler de orantısız güç kullanımını eleştirmek amacıyla diğer grupların düzenlediği protestolara katıldılar. 

İsrail devletinin takip ettiği siyaseti eleştirmek, zaman zaman antisemitizm ile karıştırılıyor. Bazı Yahudi lobi kuruluşları da İsrail eleştirisini özellikle Yahudi karşıtlığı olarak göstermeye çalışıyor. Antisemitizm, inanç ve kimliklerinden dolayı Yahudilere karşı olmayı içeren ve onlara siyasal ve toplumsal meşruiyet tanımayan bir kavramdır. Antisemitizm olgusu ve Yahudileri gettolara yerleştirerek onlara karşı ayrımcı politikalar uygulanması, Batı dünyasında başlamış ve trajik sonuçlar doğurmuştur.
Antisemitizm, Batı uygarlığının öteki ile bir arada yaşama konusunda karşılaştığı meydan okumaların ürünüdür. İkinci Dünya Savaşı'nda zirve yapan antisemitizm, milyonlarca Yahudinin toplama kamplarında sistematik olarak öldürülmesi, yani soykırım ile sonuçlandı. Halen de pek çok Batı ülkesinde antisemitizmin var olduğu ve artış gösterdiğine ilişkin raporlar yayımlanıyor. Batı kültüründe ortaya çıkan Yahudi karşıtlığının, zaman içerisinde diğer ülkelere de yayıldığı görülüyor.


İslam, Yahudilik ve antisemitizm
İslam dini, özü itibariyle kendisini Yahudilik ve Hristiyanlığın devamı olarak görür. Aynı geleneğin bir parçası olarak gördüğü bu dinlere ve bu dinlerin mensuplarına bakış açısını da işte bu arka plan belirler. İslamiyetin ilk ortaya çıktığı yıllardan itibaren yapılan anlaşmalar ve Medine Vesikası'nda da görüldüğü gibi diğer din mensupları ile bir arada yaşamanın sosyolojik ve siyasal temelleri kurulmuştur. İşte bu nedenle İspanya'dan göç etmek zorunda kalan Yahudiler, Osmanlı topraklarında kendilerine korunaklı bir alan bulabilmişlerdir.
Osmanlı döneminde oluşturulan 'Millet Sistemi', Yahudi ve Hristiyanların kendi eğitim kurumlarını kurma, kendi dillerinde eğitim yapma ve kendi şeriatlarını/hukuklarını uygulama özgürlükleri sağlıyordu. İkinci Dünya Savaşı'nda da bazı Türk diplomatların Yahudileri korumaya yönelik çabaları oldu.
Fakat Osmanlı İmparatorluğu'nun yıkılmasının ardından gelen ulus devlet kurma ve kimlik politikaları, çokkültürlü yapı yerine homojen bir ulus inşa etme sürecini başlattı. Bu dönemde etnik ve dini azınlıkların ayrımcılık ve hak ihlalleri ilgili ciddi sorunlar yaşadığı biliniyor. Ancak bu ihlaller, sosyolojik bir karşıtlık, talep ve eğilimin değil dönemin ideolojik tercihlerinin bir sonucu olarak ortaya çıkmıştı.


Antisemitizm etiketlemesi işe yaramıyor
İslamiyet, din özgürlüklerini, öteki inanç ve kültürlere hoşgörüyü esas alan bir dindir. Lakin tarihsel ve siyasal kırılmalar, Müslümanlar ile diğer din mensuplarının ilişkilerine de yansıdı. Bu nedenle konjonktürel gelişmelerin ortaya çıkardığı sonuçları dinin özüne mal etmek mümkün değildir.
İslamiyet, kategorik bir Yahudi düşmanlığını onaylamadığı gibi, Yahudilere yönelik şiddet ve nefret içeren bir dil ve söylemi de onaylamaz. Ama Müslümanların da, diğerleri gibi İsrail'in devlet politikalarını eleştirmeye, kınamaya ve protesto etmeye hakları vardır. Ve bu hakkı kullanmaları, antisemitizm olarak değerlendirilmemelidir.
Diğer yandan Müslümanlar da bu hakkı kullanırken, benimsedikleri dil ve yönteme özen göstermelidirler. İsrail devletinin şiddet politikalarından duyulan kaygı, asla Yahudi yazar, sanatçı, din adamı gibi bireylere ve Havra gibi Yahudi kurumlarına karşı bir öfkeye yönelmemelidir. Antisemitizm, İslam kültürünün bir ürünü değildir ve sosyolojik karşılık da bulamamaktadır. İslamiyetin özüne uygun olan da budur.
İslam dünyasında ciddi bir İsrail eleştirisi olduğu doğrudur ve bunun haklı gerekçeleri vardır. Bu eleştiri dalgası, İsrail politikalarına geleneksel olarak olumlu bakan ülkelere de yayılmaya başlamıştır.
Artık antisemitizm etiketlemesi ile dünyanın vicdanını susturmak mümkün görünmüyor.


http://www.aljazeera.com.tr/gorus/israli-elestirmek-antisemitizm-mi

İslam dünyasının aşırılıkla imtihanı

Pew Araştırma Merkezi’nin Müslüman nüfusun yoğun olduğu 14 ülkede Nisan ve Mayıs aylarında 14.244 katılımcı üzerinde yaptığı araştırma, İslam dünyasındaki siyasal gelişmelerin sosyolojik yapı üzerindeki etkilerini ortaya koymaktadır. Araştırma özellikle Batı kamuoyunda yaygın olan bazı kalıpyargıları sarsacak bulgular da içermektedir.
1997 yılında yayınlanan "Islamophobia: A Challenge for Us All başlıklı Runnymede Trust" raporunun da ortaya koyduğu gibi Batı kamuoyunda İslam ile ilgili yaygın kanaatler olumsuz imgeler ve önyargılar içeriyordu. Bu raporun bulgularına göre İslamiyetin diğer kültürler ile ortak yönlerinin bulunmadığı, Batı kültürünün daha üstün olduğu, İslamiyetin şiddet içeren bir ideoloji olduğu kamuoyunda yaygın önkabuller arasında yer alıyordu.
11 Eylül 2011 saldırıları, Taliban ve El-Kaide gibi dini inanç ve söylemleri araçsallatırarak meşruiyet dayanağı olarak gösteren şiddet yanlısı örgütler İslam ve aşırılık arasında kurulan özdeşleşmeye malzeme taşımıştır. Afganistan ve Irak’ın işgali, Arap Baharı’nın öncelik ettiği siyasal değişim taleplerinin bastırılmasına karşı gelişen ve pozisyonlarını tahkim eden Irak Şam İslam Devleti (IŞİD) gibi örgütler ise kökenleri geçmişe uzanan kalıpyargıları daha da pekiştirmiştir.


Ancak Pew araştırması bulgularının da açıkça işaret ettiği gibi radikal ve aşırı örgütlerin İslam coğrafyasında geniş bir toplumsal karşılığı ve desteği bulunmamaktadır. Buna rağmen istisnaları olmakla birlikte Batı medyası, siyaseti ve akademyasındaki hâkim bakış açısı ve kullanılan dil, Müslüman toplulukların aşırılıklara ve şiddet içeren İslam yorumlarına yatkın olduğunu ima etmektedir.

İslam dünyasına bakıldığında özcü yaklaşımlardan kaçınılmasını gerektiren geniş bir siyasal ve sosyolojik çeşitlilik olduğu göze çarpar. Pew araştırmasının da gösterdiği gibi Müslümanların çoğu aşırı örgütlerin varlığı ve yükselişini kaygı ile karşılamaktadır. İslam siyaset tarihinde şiddet eğilimi gösteren gruplar ve örgütler her zaman var olmuştur. Ancak bu tür İslam yorumları geniş kitleleri peşinden sürükleyememiştir. Her ne kadar temsil krizleri ve meşruiyet sorunlarının yaşandığı, merkezi otoritenin zayıfladığı dönemlerde göreceli bir yükseliş gösterseler de aşırı örgütler geniş bir destek tabanı bulamamıştır. Pew araştırması da bu gözlemi teyit eden bulgular içermektedir, zira Lübnan, Tunus, Mısır, Filistin, Ürdün, Bangladeş ve Pakistan gibi ülkelerde halkın büyük çoğunluğu aşırı örgütlerin varlığından duydukları endişeleri dile getirmektedir. Geçen yıllara oranla endişelilerin oranında belirgin bir artış olduğu da gözlenmektedir.
İslam dünyasında aşırı örgütlerin varlığından duyulan kaygıların artmasında yol açan pek çok neden sayılabilir. Bunlar arasında siyasal gelişmelerin nereye doğru evrildiğine ilişkin belirsizliklerin giderilememiş olması, etnik ve mezhepsel aidiyetlere dayalı toplumsal kırılmaların yarattığı risklerin gün geçtikçe artması, merkezi hükümetlerin siyasal istikrar ve güvenliği sağlayamaması ve otorite boşluğunu doldurmaya başlayan aşırı örgütlerin siyasal alana yayılmaları sayılabilir.

“İslam ülkelerinde aşırı örgütlere tepkilerin artmasında belki de en önemli etken refah, istikrar, güvenlik, demokratikleşme ve sivilleşme taleplerinin bu örgütler yüzünden zemin kaybetmesi ve sorgulanmaya başlaması olmuştur.”

Radikal örgütlere karşı endişelerin artmasında kuşkusuz bu örgütlerin eylemlerinin önemli bir payı vardır. Radikal örgütlerin Ortadoğu, Kuzey Afrika, Afganistan ve Pakistan’da meşruiyet arayışına dayalı sivil ve geniş toplumsal tabanlı siyasi hareketleri devre dışına bırakmaya çalıştığı ve bu amaçlarına artan oranda yaklaştığı görülmektedir. Ortadoğu ve Kuzey Afrika’daki müesses nizamı değiştirmeyi amaçlayan Arap Baharı yeni umutlar doğurmuş, meşru ve katılımcı rejimlerin kurulması için yeni imkânlar yaratmıştır. Ancak bu süreçte farklı İslam yorumlarını benimseyen grup ve örgütler arasında da bir iktidar mücadelesi başlamıştır. Bu değişm sürecinde Libya, Suriye ve Irak’ta da görüldüğü demokratikleşme ve normalleşme talebinde bulunan geniş halk kitlelerinin temsili sorunu başgöstermiş, muhalefetin dağınıklığından yararlanan aşırı örgütler silahtan güç alarak rol çalmaya başlamıştır.


İslam ülkelerinde aşırı örgütlere tepkilerin artmasında belki de en önemli etken refah, istikrar, güvenlik, demokratikleşme ve sivilleşme taleplerinin bu örgütler yüzünden zemin kaybetmesi ve sorgulanmaya başlaması olmuştur. Bir başka ifade ile meşru temsil iddiasının aşırı örgütler tarafından çalınması, şiddet örgütlerine karşı tepki ve endişeleri de artırmıştır. Bunda Batı dünyasının bölge politikalarının da etkisi olmuştur. Toplumsal tabanı ve meşruiyeti kamuoyunda genel kabul gören hareketlere otoriter rejimler ile mücadelelerinde yeterli destek verilmeyişi radikal örgütlere alan açmıştır. Bugün aşırı İslami örgütler Ortadoğu, Afrika ve Asya’da sahada etkin bir konuma gelmiş ise bu Pew araştırmasının da işaret ettiği söz konusu örgütlerin görüş ve eylemlerinin yerel halk tarafından benimsenmesi veya desteklenmesinin sonucu değildir. Zira çoğu ülkede Müslüman toplulukların aşırı örgütlere bakışlarında görülen kaygı giderek artmaktadır.
Irak ve Suriye deneyimleri aşırı İslami örgütlerin istikrarsızlık, kutuplaşma, mezhepsel çatışma ve bölünmeye ne kadar katkıda bulunduğunu göstermesi bakımından anlamlıdır. Her ne kadar her iki ülkede de etnik ve mezhepsel gerilimlerin tarihsel kökenleri olsa da radikal örgütler devreye girene kadar bu farklılıklar ve gerilimler en az maliyetle yönetilebilir durumdaydı. Bugün gelinen noktada aşırı örgütlerin eylemleri halkın talep ettiği siyasal değişim ve dönüşümün önündeki en büyük engele dönüşmüş durumda. İşte bu yüzden pek çok ülkede Müslüman kamuoyu aşırı örgütleri ve şiddet eylemlerini endişe ile izlemeye devam etmektedir.
İslam dünyasında özellikle kriz ve çatışmaların uzun süreli olduğu ve bir türlü çözülemediği yerlerde İslami hareketler çözümün adresi olarak görülmekte, bu hareketlerden beklentiler de doğal olarak artmaktadır. Siyasal İslami hareketlerin yükselişe geçtiği her yerde meşruiyet sorunu yaşayan rejimlerin çözemediği temsil meselesi başta olmak üzere ekonomi ve dış politikaya ilişkin sorunların çözümlenmesi beklenmektedir.

Yüzyıllık sorunların mucizevi biçimde çözülememesi ise iktidara gelen yeni İslami siyasal aktörlerin sorgulanmasına yol açmaktadır. Hamas bu hareketlerden biri olarak zikredilebilir zira seçimle iş başına gelmiş, Gazze’de toplumsal ve siyasal meşruiyeti kabul edilmiş bir örgüttür. Ancak gerek Gazze’ye yönelik ablukanın kaldırılması gerekse Batı Şeria ile olan ilişkilerde normalleşme ve güven inşasının gecikmesi, dolayısıyle Filistin sorununun çözümünde beklentileri tam olarak karşılayamaması, ayrıca İsrail ve müttefiklerinin uluslararası kamuoyunda yalnızlaştırma girişimleri nedeniyle Hamas’a destek azalmıştır.
Siyasal alanın katılıma açık olup olmaması önemli bir sorun olarak kendisini göstermektedir. Örneğin Mısır’da ilk sivil ve saydam seçimle Cumhurbaşkanı seçilen Mursi’nin bir darbe ile görevden uzaklaştırılması, Müslüman Kardeşler’in önce yasaklanması ve sonra terör örgütü ilan edilerek liderlerinin hapsedilmesi, üyelerinin bir kısmının idama mahkûm edilmesi siyasete olan güvenin zedelenmesine yol açabilir. Siyasetten umudunu kesenlerin artması ise aşırı örgütlerin rol çalması ve destek bulması için verimli zemin oluşturmaktadır.


http://www.aljazeera.com.tr/gorus/islam-dunyasinin-asirilikla-imtihani